Θεωρητικό πλαίσιο

Η προσέγγιση που ακολουθούμε στη Therapy Collective – Χώρος συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας ονομάζεται SANE – System Attachment Narrative Encephalon ®. Είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που αναπτύχθηκε από την Τσαμπίκα Μπαφίτη, την Αθηνά Ανδρουτσοπούλου και τον Γιώργο Καλαρρύτη, οι οποίοι εκπαιδεύουν θεραπευτές σε αυτή την προσέγγιση στο Λόγω Ψυχής-Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία (βλ.: www.logopsychis.gr.).
Η θεραπευτική αυτή μέθοδος εμπλουτίζει τη συστημική ψυχοθεραπεία με τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού, με τις βασικές παραδοχές της αφηγηματικής ψυχολογίας, καθώς και με τα συναφή ευρήματα για τον εγκέφαλο από τον τομέα των νευροεπιστημών.

Συστημική προσέγγιση

Η συστημική προσέγγιση δίνει έμφαση στις σχέσεις των θεραπευόμενων, καθώς είναι εκείνες που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων. Όσον αφορά στις οικογενειακές σχέσεις, εξετάζει τις πρώιμες εμπειρίες και τα παιδικά βιώματα προκειμένου να κατανοήσει την ανάπτυξη και τη διαμόρφωση της κάθε προσωπικότητας. Παράλληλα, αναλογίζεται τη σημασία της κουλτούρας και του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος στη διαμόρφωση αντιλήψεων, συμπεριφορών, στερεοτύπων.

Θεωρεί σημαντικό οι θεραπευόμενοι να επεξεργάζονται τα θέματά τους νοητικά, αλλά και συναισθηματικά, ωστόσο αναγνωρίζει ως σημαντικότερους παράγοντες αλλαγής αφενός το προσωπικό κίνητρο και αφετέρου τη θεραπευτική σχέση. Συνεπώς, η συστημική προσέγγιση δείχνει σεβασμό και κατανόηση στις δυνατότητες των θεραπευόμενων ώστε οι ίδιοι, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες τους, να εξελίξουν τα υγιή κομμάτια του εαυτού τους  ξεπερνώντας τις ‘δυσλειτουργίες’ τους.

Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού (attachment theory), όπως έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια, προσφέρει μια αναπτυξιακή οπτική  στον τρόπο που διαμορφώνεται η προσωπικότητα. Η θεωρία αυτή αναδεικνύει τα αίτια των μετέπειτα δυσκολιών του ατόμου, χωρίς να ενοχοποιεί την οικογένεια. Παρατηρεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στις ενήλικες σχέσεις και τις συνδέει με τα  διαγενεολογικά μοτίβα και τη συναισθηματική ανασφάλεια  που τυχόν βιώθηκε κατά την παιδική ηλικία. Αυτά τα μοτίβα συναισθηματικής ασφάλειας-ανασφάλειας περνούν από τον γονέα στο παιδί συνήθως μέσα από την αφήγηση, δηλαδή τον τρόπο που μιλούν μεταξύ τους.

Όταν ο γονέας έχει επαφή με τα συναισθήματά του και τα επικοινωνεί στο παιδί του με σεβασμό και ειλικρίνεια, δίνει χώρο και χρόνο στο παιδί του να εκφραστεί. Οι γονείς χρειάζεται να το ακούν προσεκτικά και με αποδοχή, γιατί μόνο τότε το παιδί δύναται να εσωτερικεύει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τους άλλους. Τα παραπάνω βοηθούν στη ρύθμιση του συναισθήματος, της ουσιαστικής επικοινωνίας, της αυτοπροστασίας και της αντιμετώπισης του στρες. Επειδή το παιδί μαθαίνει να μιλάει στον εαυτό του και να ερμηνεύει τις εμπειρίες του με τη φωνή των γονέων του που συχνά έχει οικειοποιηθεί, κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας δίνεται έμφαση  στον τρόπο που αφηγούνται οι θεραπευόμενοι τα θέματα που τους απασχολούν (αφηγηματική οπτική), για να είναι με τον καιρό σε θέση να ξεχωρίσουν τη δική τους φωνή από τις επικριτικές και περιοριστικές φωνές του παρελθόντος. Έτσι αποκτούν τη δυνατότητα να συνδεθούν με πιο συμπονετικές και ρεαλιστικές φωνές.

Τα ευρήματα των νευροεπιστημών για τον εγκέφαλο αποκαλύπτουν ότι τόσο στα νευρωνικά μας κυκλώματα όσο και στα γονίδια μας έχουν καταγραφεί πρώιμες αλλά και κατοπινές εμπειρίες είτε θετικές είτε αρνητικές. Οι εμπειρίες αυτές, οι πρώιμοι συναισθηματικοί δεσμοί και η αφήγησή μας για τον τρόπο που βιώνουμε τις εμπειρίες μας φαίνεται, σύμφωνα με τους ερευνητές, να διαμορφώνουν τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου μας. Ο εγκέφαλος συνεχίζει να πλάθεται σε όλη μας τη ζωή και μπορεί να αλλάζει θετικά μέσα από επανορθωτικές εμπειρίες σχέσης, όπως αυτές που προσφέρει η ψυχοθεραπεία.

Η θεραπευτική προσέγγιση SANE που αναλύθηκε παραπάνω βοηθά στην κατανόηση σε βάθος της ψυχικής λειτουργίας του ανθρώπου που δυσκολεύεται στις σχέσεις, παρουσιάζει συμπτώματα ψυχικών διαταραχών, διαταραχών προσωπικότητας, βιώνει απώλεια, έντονο άγχος ή σωματική ασθένεια. Στόχος της θεραπείας είναι αρχικά η διαμόρφωση ενός ασφαλούς πλαισίου ως απαραίτητη προϋπόθεση για να βιώσουν οι θεραπευόμενοι επανορθωτικές εμπειρίες ικανές να ανακουφίσουν τα συμπτώματα και να επιτρέψουν τη διαδικασία εσωτερικών αναθεωρήσεων.

Οι επανορθωτικές εμπειρίες βοηθούν επίσης στην κατανόηση και αποδοχή του εαυτού και των άλλων κι έτσι το άτομο μπορεί να αντιδρά και να επικοινωνεί με πιο ευέλικτο και λειτουργικό τρόπο, απαλλαγμένο από τους περιορισμούς που υπέστη στην ανάπτυξη του. Εμπλουτίζοντας τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές τους αντιδράσεις, οι θεραπευόμενοι μπορούν να επιλέγουν και να αποφασίζουν πιο ελεύθερα και πιο υπεύθυνα.

Η θεραπευτική αυτή παρέμβαση είναι συνήθως μακρόχρονη, όμως μπορεί να εφαρμοστεί και σε σύντομες θεραπείες. Οι συνεδρίες μπορούν να είναι ατομικές, ομαδικές, ζεύγους ή οικογενειακές.